Na de droge periode van afgelopen zomer is het weer nodig om over wateroverlast na te denken. In droge perioden wordt er voornamelijk aan water vasthouden, irrigatie en beregening gedacht. Het watersysteem is echter een breed pakket waarover in de breedte moet worden nagedacht.
In principe bestaat het beheren van het watersysteem uit het vasthouden van water voor drogere periode en het water afvoeren wanneer er teveel water is en er overlast ontstaat.
Water vasthouden
De laatste jaren hebben de waterschappen in Nederland al veel bereikt door maatregelen te treffen om het water langer vast te houden. Te denken valt hierbij aan het terug brengen van meandering in beken en rivieren en het verbreden van de beek- of rivierloop. In natuurgebieden worden waterpartijen aangelegd en stuwen zorgen ervoor dat het water meer in de bodem kan trekken om het grondwaterpeil op hoogte te houden.
Op kleinere schaal leveren park- en tuinvijvers, regentonnen, wateropvangkelders, zaksloten, wadi’s, groene daken en dergelijke hier eveneens een bijdrage aan.
De bodem is een enorm reservoir voor water. Wanneer de bodem de juiste opbouw heeft met voldoende structuur dan neemt de water opnamecapaciteit toe. Om deze opname capaciteit te benutten dienen de waterafvoer en bodemstructuur optimaal te zijn. Bij een slechte bodemstructuur zal na een droge periode het water niet door de bodem worden opgenomen.
Bomen, struiken en kruiden zorgen ervoor dat het water minder verdampt (schaduw en windluw). Een mooi voorbeeld hiervan zijn de bossen met hun dikke laag bladeren onder bomen en struiken waar geen kruiden groeien. Daar waar wel zon komt ontstaat een kruidlaag die de bodem beschermt. Het is in een bos vochtiger dan op andere plekken.
Op de schaal van tuin, park, landschappelijk- en stedelijke beplantingen kan hiermee rekening gehouden worden. Aanbrengen van extra beplantingen waarin water opgevangen kan worden werkt aan de wateruitdaging mee. Wanneer het herfstblad kan blijven liggen, er niet tot nauwelijks geschoffeld, gefreesd of gespit wordt ontstaat een bodem met voldoende watercapaciteit.
Water afvoeren
Water vasthouden en waterafvoeren staan op gespannen voet met elkaar. Wanneer er overlast is van teveel aan water willen we het zo snel mogelijk afvoeren. Het gaat vaak om bepaalde locaties waar verharding ligt of waar gebouwen in gevaar komen. Door specifieke plekken aan te wijzen waar water kan worden gebufferd ontstaat er benedenstrooms geen tijdelijke overcapaciteit aan water. Tevens ontstaat een reserve voor perioden van droogte.
Een goed regelbaar stelsel van greppels, sloten, beken, rivieren, plassen en meren zorgt voor de juiste mogelijkheid om water af te voeren. Uiteindelijk moet het wateroverschot wel afgevoerd kunnen worden. Verstandig is het om het rioolstelsel hierbij zoveel mogelijk te ontzien. Het rioolstelsel is niet op te grote hoeveelheden gedimensioneerd en het water wordt te snel afgevoerd waardoor ‘beneden’ tijdelijk wateroverlast ontstaat. Daarnaast is het niet wenselijk om schoon regenwater naar de zuivering af te voeren.
In ieder plan, op grote of kleine schaal, moet rekening gehouden worden met water afvoeren en water vasthouden om de droogte en de wateroverlast in balans te houden.
Vormgeven aan droogte en wateroverlast
In vier verschillende projecten waar Plancompagnons bij betrokken is, is vormgegeven aan droogte en wateroverlast:
- Waterwijk, Fijnaart;
- Park De Beljaart, Dongen
- Speelpark Zilvermeeuw, Fijnaart
- Park Hoge Vucht, Breda
Waterwijk, Fijnaart
Voor de gemeente Moerdijk heeft Plancompagnons een definitief ontwerp mogen maken voor de inrichting van de openbare ruimte bij de nieuwbouw van woonbuurt Waterwijk in Fijnaart. Fijnaart is laag gelegen en kampt hierdoor met wateroverlast bij natte perioden. In de wijk is een aantal groenstroken ontworpen met als thema ‘wadi’. Het hemelwater van de woningen en de verhardingen wordt in de wadi’s opgevangen. Bij extreme neerval stroomt het over in de brede open wateren rondom de woonwijk.
Door de wadi’s ieder een eigen thema te geven gekoppeld aan het water ontstaat een dynamische sfeer. De bewoner is bewuster van een natte of droge periode omdat dit aan het waterpeil af te lezen is.
Park De Groene Long, Dongen
De Groene Long is ingericht met hoogteverschillen, zaksloten en wadi’s die een ruimtelijke patroon vormen in samenspel met de beplanting en padenstructuur. De waterpartijen staan in verbinding met de ‘grote waterpartij’ in het lager gelegen deel van het gebied. Hierbij vormt het gehele waterstelsel een buffer voor de opvang van het regenwater van woningen en straten.
De Groene Long is een multifunctioneel park. Verschillende functies zoals: wandelen, sporten, ontmoeten, verblijven en spelen hebben een plek gekregen. Verblijfsplekken in de vorm van terrassen zijn gesitueerd bij accentpunten met extra belevingswaarde. De lange voetgangersbrug en eindpunten van zichtlijnen vanuit de woonwijk, zijn aanleidingen om de verblijfsplekken op deze plaats te creëren.
De voetgangersbrug vormt een recreatieve route tussen een belangrijk deel van de wijk en een parkgebied (Beljaart-Buiten). Langs de voetgangersbrug in het water is een natuurlijke speelplek gemaakt. Hier kunnen kinderen tussen het riet, over grote keien en boomstammen struinen en het water betrekken bij hun spel.
Speelpark Zilvermeeuw, Fijnaart
Het West-Brabantse dorp Fijnaart is kwetsbaar voor extreme regenbuien. Om de wateroverlast aan te pakken heeft gemeente Moerdijk het Project Fijnaart WaterProof gestart. Onderdeel van dit project is de aanleg van een nieuwe speelplek aan de straat Zilvermeeuw.
Het is een echt speelpark waarin ook een wadi ligt. Het water dat de wadi opvangt, is een van de speelelementen van het speelpark.
Park Hoge Vucht
In Park Hoge Vucht is gebruik gemaakt van het begrip ‘Watermachine’. Hierbij wordt water uit de omliggende waterpartijen opgepompt naar hoger gelegen waterpartijen. Dit gebeurd met behulp van kleine windmolens. Via de hoger gelegen waterpartijen sijpelt het water door de zandbodem naar het er achter gelegen natuurgebied de Vuchtpolder.
In het park ontstaat een dynamische sfeer van stroken met waterplanten. Hier grazen Limousine koeien. De bezoekers kunnen over een slingerend asfaltpad tussen de koeien en de inheemse vegetatie wandelen.
In het park is de waterbuffering en waterzuivering door de ‘watermachine’ de attractie van het park geworden.