Opdrachtgever: Gemeente Breda
Oppervlakte: 2,1 hectare
Werkomschrijving: herinrichting ontmoetingscentrum De Pekhoeve
Historische pachtboerderij De Pekhoeve staat in het centrum van Ulvenhout en droeg oorspronkelijk (1590) de naam ‘De Croen’. Pas in 1728 duikt de naam ‘Peckhoeff’ op.
Het gehele Pekhoeve complex is tijdens de gemeentelijke herindeling in 1997 in eigendom overgegaan naar de gemeente Breda. Vanaf 2011 werden er initiatieven ontwikkeld om de leegstaande boerderij nieuw leven in te blazen door deze een passende maatschappelijke invulling te geven. Niet alleen van de gemeente maar ook van de bewoners van Ulvenhout werd verwacht dat zij zich inzetten om van de Pekhoeve een dorpshart te maken.
HERINRICHTING ALS GEVOLG VAN SUCCESVOL GEBRUIK
De prachtige centrale ligging en de cultuurhistorische waarde vraagt om behoud van het complex, maar tevens ook een gebruiksfunctie die past bij de tijd. De boerderij is ingericht met verschillende dorpskamers en gedeeltelijk als kinderdag verblijf ‘Boefjes&Bengeltjes’. Ook de voormalige karkooi van het complex is ingericht als kinderdagverblijf en deels als ‘bibliotheek’. De voormalige Vlaamse schuur, die in 1980 is afgebrand, is vervangen door het sociaal-cultureel centrum Pekhoeve. Bij de kruidentuin staat nog een historisch bakhuisje.
De gebouwen zijn gerenoveerd tot duurzame gebouwen met behoud van hun monumentale waarde.
De hoofdentree van het terrein, gelegen aan de Dorpsstraat, komt uit op een erf met leibomen. Direct aan deze entree staan het sociaal cultureel centrum De Pekhoeve en de karkooi. De boerderij is wat verder op het erf gelegen. De boerderij heeft een eigen tuin met kruidentuin er tegenover.
Andere belangrijke onderdelen op het terrein zijn grote grasvelden met bomen. Hierop is een trapveld, dierenwei, hondenlosloopterrein en skatebaan aanwezig. Evenementen zoals bijvoorbeeld ‘Ulvenhout on Ice’ en de kermis vinden op deze grasvelden plaats.
Door het succesvolle gebruik van het terrein en de gebouwen door verschillende verenigingen en bewoners is er behoefte aan een herinrichting van het terrein. Het terrein is toe aan een upgrade. Het terrein moet voldoen aan de eisen van deze tijd, maar met behoud van de sfeer en de eigenheid van deze plek.
PROCES
Plancompagnons Landschapsarchitecten kreeg de mooie opdracht voor de herinrichting van het gehele Pekhoeve terrein. Voorafgaand aan het ontwerp zijn verschillende gesprekken gevoerd met de werkgroep de Pekhoeve en de omwonenden. De werkgroep had namelijk al een ambitiedocument opgesteld dat een leidraad was voor het ontwerp van de buitenruimte. Door een programma van eisen op te stellen bundelde Plancompagnons de vele ideeën van de werkgroep. Het heeft hiermee een basis voor een voorlopig ontwerp gelegd. Plancompagnons heeft zich het volgende ten doel gesteld: “Vanuit het speerpunt ‘Samen Ulvenhout’ (ambitiedocument) streven we naar het verder ontwikkelen van het Pekhoeve-terrein als kloppend hart van Ulvenhout. Een plek van ontmoeten. Waarbij er naar gestreefd wordt om de uitstraling van de voormalig boerderij en het erf, de dorpse sfeer verder te doen benadrukken. De buitenruimte dient de functie van de gebouwen”.
ONTWERP HERINRICHTING BUITENRUIMTE
Cultuurhistorische indeling boerenerven
In het algemeen is het zo dat boeren erven verdeeld zijn in een woon- en bedrijfsdeel. Het woongedeelte was wat verfijnder ingericht met geschoren hagen, bloemen en een kruidentuin. Vaak stonden er leibomen die de woning (en de rietenkap) beschermde tegen de warmte van de zon in de zomer. Ook was er de waterput voor drinkwater en huishoudelijk gebruik.
Op het bedrijfsdeel stonden de stallen, schuren, karrenkooi en dergelijke rondom een open ruimte om te werken. Vaak was het erf onverhard en werd het zaterdags aangeharkt.
Op het erf zelf stonden hoog opgaande bomen zoals kastanje, walnoot, eik, linde (vrij-uit-groeiend) en beuk. Soms waren er ook vlieren en mispels te vinden.
Net daar iets buiten was er ruimte voor een moestuin en boomgaard. Daar weer omheen waren de weilanden en/of akkers.
Erf Pekhoeve en leilinden
Voor het terrein van de Pekhoeve is in essentie deze opbouw terug te vinden. De leibomen die op het erf groeien zijn gezonde bomen. Ze staan cultuurhistorisch gezien echter op een verkeerde plek. De plek is verkeerd omdat leibomen aan de zonnezijde van boeren woningen werden aangeplant om schaduw te geven. Het aanplanten van bomen die veel onderhoud vragen en verder geen ‘nut’ hadden, werden niet gebruikt. Het was niet in het belang van de boer en het boerenbedrijf.
In het herinrichtingsplan is daarom voorgesteld de bomen te verplanten naar een daarvoor geschikte plek.
De bestaande leilindes worden verplant naar een andere nader te bepalen plek in het dorp. De wijze waarop deze bomen aangeplant zijn passen niet bij het historisch beeld van een boeren erf. De leilinden voor de boerderij blijven wel behouden. Het groene karakter van het erf bestaat uit enkele bomen; een zilverlinde, een eik, enkele heesters zoals een vlierbes en een mispel en lage heesterborders langs de gevel van de horeca.
Door het verplanten van de bomen en nieuwe bomen aan te planten, die hier cultuurhistorisch gezien thuis horen, worden er uiteindelijk meer bomen aangeplant. Dit past in de visie van Breda, een stad in een park.
Ontwerp, historische sfeer voor een eigentijds gebruik
Het erf wordt in ere herstelt en wordt met half verharding afgewerkt; Een en ander verwijzend naar het zand erf van weleer. De belangrijkste verbindingen blijven in gebakken klinkers uitgevoerd. De entrees van de gebouwen worden benadrukt door een ander formaat en kleur klinker. Een watergoot van keien geeft een accent en rust aan het erf. De duidelijke structuur van de bestrating voert de bezoeker naar de diverse entrees.
Het klinkerpad voert van de Jeu de Boulesbaan en de te renoveren en uit te breiden kruidentuin naar de boerderij. De leilindes en hagen worden gehandhaafd, de voortuin van de boerderij wordt sober ingericht met een waterput. Het zitgedeelte wordt afgemaakt met een noot in het midden van de ronde bank. De Jeu de Boulesbaan wordt meer betrokken bij het geheel. Een duidelijke ruimte om te verblijven en te genieten van het spel.
De kruidentuin krijgt een upgrade. Hierbij blijft de symmetrische opzet gehandhaafd. De bloementuin zal worden uitgebreid en meer onderdeel uitmaken van de gehele tuin. De tuin wordt met een brede beukenhaag, van 1.40 meter hoog, ‘omarmd’.
ONDERDELEN EN VERBINDING
De dierenweide blijft gehandhaafd, zo ook de Skatebaan. De skatebaan krijgt twee toestellen erbij om het geheel attractiever te maken. Tussen skatebaan en dierenwei komt een nieuw pad dat toegang geeft tot een boomgaard. Het pad vormt een nieuwe verbinding tussen erf en Monseigneur van Hooijdonkstraat. Vanaf het pad is er meer visueel contact met de dierenwei. De hoogstam fruit boomgaard loopt door in de dierenweide. De bestaande kippenren wordt verplaatst en komt naast het hoofddierenverblijf.
De parkeerplaats blijft in hoofdlijnen gelijk. Wel worden de parkeervakken herstraat met grasstenen. Hierdoor kan het regenwater rechtstreeks in de bodem zakken in plaats van via het riool te worden afgevoerd.
Voor de jongere kinderen is de speelplek uitgebreid met speeltoestellen specifiek voor deze doelgroep.
HART VAN ULVENHOUT
Om het ‘Hart van Ulvenhout’ te vormen zal het terrein iets moeten bieden voor alle leeftijden. Dat streven is met dit plan bereikbaar. Zowel de gebouwen als het terrein zijn geschikt voor alle bewoners, jong en oud, van Ulvenhout. Hierbij is de historische context van de plek gerespecteerd en versterkt.